Jak założyć pasiekę – hodowla pszczół krok po kroku

Zainteresowanie pszczelarstwem wzrasta zarówno wśród osób poszukujących hobby, jak i tych, którzy chcieliby sprawdzić się w roli profesjonalnego pszczelarza. Hodowla pszczół może być pasjonującym zajęciem, które nie tylko przynosi satysfakcję z obcowania z naturą, ale również przyczynia się do poprawy stanu ekosystemu. Jeśli zastanawiasz się, jak założyć pasiekę to zapoznaj się z naszym poradnikiem, dzięki któremu rozpoczniesz swoją przygodę z pszczelarstwem krok po kroku. 

Dlaczego warto założyć pasiekę?

Nie jest tajemnicą, że pszczoły są niezbędnym elementem ekosystemu, ale również mają ogromny wpływ na naszą dietę. Według raportów ONZ — a dokładniej FAO — Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa — zawdzięczamy tym owadom zapylanie aż 71 ze 100 roślin uprawnych (które stanowią 90% światowej żywności). 

Ich rola w produkcji żywności i utrzymaniu zdrowych ekosystemów jest nie do przecenienia, a zakładając własną pasiekę, możesz przyczynić się do ochrony tych niezwykłych owadów i pozyskać wiele korzyści, zarówno ekologicznych, jak i ekonomicznych.

Korzyści ekologiczne

Wsparcie dla różnorodności biologicznej — pszczoły, poprzez zapylanie, pomagają w rozmnażaniu się wielu gatunków roślin, co jest kluczowe dla zachowania bioróżnorodności. Pasieka przyczynia się do zwiększenia liczby pszczół, które odgrywają tę niezastąpioną rolę w ekosystemach.

Wsparcie całego ekosystemu — pszczoły pomagają w produkcji owoców i nasion, które służą za pożywienie dla dzikich zwierząt. Co więcej, rośliny zapylane przez pszczoły często służą za schronienie i miejsce lęgowe dla różnych gatunków.

Korzyści ekonomiczne z własnej pasieki 

Produkcja miodu i innych produktów pszczelich — miód, propolis, pyłek kwiatowy, pierzga, wosk i jad pszczeli to tylko niektóre z produktów, które można pozyskiwać z własnej pasieki. Produkty te cieszą się dużym popytem na rynku ze względu na swoje właściwości zdrowotne i zastosowanie w różnych branżach, od spożywczej po kosmetyczną.

Usługi zapylania — pszczelarze mogą oferować usługi zapylania roślin uprawnych, co jest szczególnie wartościowe w regionach, gdzie brakuje naturalnych zapylaczy. Zapylanie przez pszczoły zwiększa plony i jakość wielu upraw, co przekłada się na korzyści ekonomiczne dla rolników.

Edukacja i turystyka — pasieka może stać się miejscem edukacyjnym oraz turystycznym, oferując warsztaty, pokazy i inne atrakcje związane z pszczelarstwem. Jest to doskonały sposób na zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz dodatkowe źródło dochodu.

Planowanie i przygotowanie terenu

Przed założeniem własnej pasieki i rozpoczęcia hodowli pszczół, kluczowe jest określenie celu, jaki ma ona spełnić. Czy ma to być pasja, sposób na życie, czy może działalność skierowana na sprzedaż miodu? Od tego uzależniona jest wielkość pasieki oraz aspekty związane z przygotowaniem terenu czy rodzajem uli, jakie powinniśmy wybrać. 

Przepisy i wymogi — pierwszym krokiem jest zapoznanie się z obowiązującymi przepisami i wymogami. Hodowla pszczół może być regulowana przez lokalne przepisy, które mogą nakładać różne ograniczenia — co głównie dotyczy gmin miejskich. 

W Polsce zgodnie z przyjętymi normami pasieka powinna być umiejscowiona co najmniej 10 metrów od granicy działki, a w przypadku bliższego sąsiedztwa, wymagane jest postawienie 2-metrowego, szczelnego ogrodzenia, które zabezpieczy ludzi i zwierzęta obok przed przypadkowymi użądleniami. Co więcej, najlepiej aby pasieka  znajdowała się co najmniej 50 metrów od autostrad oraz dróg szybkiego ruchu. 

Pamiętaj!  Obowiązkowe jest zgłoszenie pasieki do Inspektoratu Weterynarii. 

Wybór odpowiedniej lokalizacji

1. Lokalizacja pasieki powinna zapewniać pszczołom optymalne warunki do życia i zbierania nektaru. Miejsce osłonięte od wiatru, dobrze nasłonecznione, na suchym terenie, najlepiej z ekspozycją na południowy wschód lub południowy zachód, stworzy idealne środowisko dla pszczół. Równie ważna jest troska o dobre relacje z sąsiadami — pasieka nie może być dla nich uciążliwa.
2. Zapoznanie się z otoczeniem — analiza otoczenia przyszłej pasieki jest kolejnym istotnym krokiem. Ważne jest zlokalizowanie większych skupisk roślin i drzew pożytkowych (takich jak lipy, akacje, klony, pola rzepaku, gryki czy łąki), które są kluczowe dla zdobywania przez pszczoły nektaru i spadzi. Wynika to z faktu, jak daleko pszczoły latają od ula — średni dystans to 2-3 km. Dobrze więc, aby rośliny i  drzewa, z których pozyskują nektar, nie znajdowały się daleko. 
3. Konkurencja i współpraca — warto również ocenić lokalizację sąsiednich pasiek. W pszczelarstwie, tak jak w każdej innej dziedzinie, ważna jest zdrowa konkurencja oraz możliwość współpracy. Zbyt duża liczba pasiek w jednym rejonie może prowadzić do konkurencji o dostęp do pożytków.

Przygotowanie miejsca pod ustawienie uli

Przy wyborze idealnej lokalizacji dla ula, oprócz kierunku, w jakim powinien on być umiejscowiony, kluczowe jest zwrócenie uwagi na bezpośrednie otoczenie. 

• Słońce oraz cień

Ule najlepiej umieszczać w miejscach, które oferują delikatne zacienienie, z wylotkiem skierowanym na południowy wschód lub południowy zachód. Ważne jest, aby umiejscowienie ula nie było nadmiernie nasłonecznione, co może prowadzić do przegrzania gniazda i problemów z nadmierną rojowością a w skrajnych przypadkach prowadzić do opuszczenia gniazda przez rodzinę. Nadmierne zacienienie również negatywnie wpływa na rozwój roju – może powodować problemy z rozwojem czy chorobami np. grzybicą. 

• Mikroklimat

Ule umieszczamy w miejscach osłoniętych od dużych wiatrów, co sprzyja stabilnemu mikroklimatowi w najbliższym otoczeniu — który tworzy stabilne warunki do rozwoju dla rodzin. Ważne, aby w wyborze miejsca na postawienie ula unikać miejsc wilgotnych, ze względu na to, że wilgoć i przeciągi to największe zagrożenie dla pszczelich rodzin. Szczególnie zimą, kiedy owady nie są w stanie aktywnie regulować parametrów powietrza w ulu. Dodatkowo wilgoć sprzyja rozwojowi patogenów i bakterii, które mogą powodować choroby pszczół. 

• Bezpieczeństwo 

Oprócz kwestii związanych z mikroklimatem należy również zabezpieczyć same ule konstrukcje przed możliwymi atakami ze strony zwierząt. Zwierzęta mogą próbować przewracać ule, co w okresie zimowym może prowadzić do wyziębienia i śmierci pszczół, gromadzących się wewnątrz w kłąb, by przetrwać niskie temperatury. Podobnie należy chronić ule przed przewracaniem ich przez wiatr. 

Staranne planowanie i przygotowanie terenu pod przyszłą pasiekę jest kluczowe dla sukcesu hodowli pszczół. Odpowiedni dobór lokalizacji, zgodność z przepisami, a także dobre relacje z otoczeniem i sąsiadami to fundamenty, na których opiera się każda prężnie działająca pasieka.

Zakładanie pasieki — zakup niezbędnego wyposażenia 

W kwestii wyboru uli oraz ramek, podobnie, jak przy doborze odpowiedniego terenu należy zastanowić się nad wielkością naszej pasieki. Czy ma to być pasieka mała, czy duża, wędrowna czy stacjonarna? Pasieki wędrowne to wybór dla tych hodowców, którzy chcą swoje ule przewozić w miejsca, gdzie rosną określone rośliny pożytkowe. Pasieka stacjonarna to pasieka, która stoi w jednym miejscu przez cały rok. 

Ule i ramki

Wybierając ul dla pszczół, pszczelarze muszą wziąć pod uwagę wiele czynników, które wpływają na efektywność i komfort hodowli. Jednym z kluczowych elementów jest cel hodowli pszczół, który może być różny w zależności od indywidualnych potrzeb i zainteresowań pszczelarza. 

Dla tych, którzy rozpoczynają swoją przygodę z pszczelarstwem lub traktują je jako hobby, odpowiednim wyborem mogą okazać się tzw. ule leżaki. Te rodzaje uli są zazwyczaj prostsze w obsłudze i mniej skomplikowane konstrukcyjnie, co sprawia, że stanowią doskonały punkt wyjścia dla początkujących. 

Leżaki, charakteryzujące się poziomym układem ramek, oferują łatwy dostęp do plastrów, co ułatwia inspekcję i zbieranie miodu. Ze względu na operowanie pojedynczymi ramkami w ulu, są również dobrym rozwiązaniem dla osób, które nie mogą dźwigać.

Dla pszczelarzy z większym doświadczeniem lub tych, którzy planują intensywniejszą hodowlę, dobrym wyborem mogą okazać się ule korpusowe, potocznie nazywane stojakami. 

• Ule korpusowe umożliwiają lepszą kontrolę nad rozwojem kolonii, ponieważ pozwalają na łatwe dodawanie nowych korpusów, przez co oferują większe możliwości rozbudowy dla rodziny pszczelej. 
• Dodatkowo ule korpusowe, ze względu na operowanie korpusami, zalecane są do pasiek intensywnie wykorzystywanych. 

Nie bez znaczenia jest również materiał, z jakiego wykonany jest ul. Tradycyjnie, ule robione są z drewna, które zapewnia dobrą izolację termiczną oraz mikroklimat korzystny dla pszczół. Jednak na rynku dostępne są również ule wykonane z nowoczesnych materiałów, takich jak styropian czy poliuretan, które mogą oferować lepszą trwałość i łatwiejszą konserwację, przy czym charakteryzują się lekkością.  

Ochronne ubrania i akcesoria

Podstawowym elementem odzieży pszczelarskiej jest kapelusz pszczelarski. Kapelusz  powinien być lekki oraz przewiewny, wyposażony w rondo i czapkę wykonane z dobrego materiału. Kapelusze chronią twarz, szyję i głowę przed użądleniami, dzięki siatce zabezpieczającej. 

Poza kapeluszem zalecane jest zaopatrzenie się w bluzę pszczelarską z kapeluszem lub maską (tzw. typ kosmonauty). Zapewnia ona optymalną ochronę górnej części ciała i głowy przed użądleniami, ale też zapobiega zabrudzeniu ubrań wierzchnich — kitem czy woskiem pszczelim.

Sprawdź: Odzież pszczelarza dostępna w sklepie internetowym swiat-pszczol.pl

Bluzy najlepiej, aby były wykonane z materiału zapewniającego dobrą wentylację i komfort — jak bawełna. Wynika to z faktu, że zwykle pracę nad pasieką podejmuje się w najcieplejszych godzinach, w pełnym słońcu, zatem ubranie musi zapewnić dobre odprowadzenie ciepła. Dla osób pracujących dużo przy ulach polecane są kombinezony pszczelarskie, które zapewniają najlepszą ochronę całego ciała. 

Dla osób wrażliwych na użądlenia — rekomendowane są specjalnie wielowarstwowe kombinezony pszczelarskie z wentylacją. 

Należy jednak pamiętać, że ani bluza pszczelarska, ani kombinezon nie są w stanie w 100% uchronić nas przed użądleniami. Ich zadaniem jest przede wszystkim zminimalizować ryzyko ich wystąpienia. 

Dokonując zakupu odzieży ochronnej, należy rozważyć nabycie specjalnego obuwia.  Najlepiej, aby były to buty osłaniające i usztywniające kostki (często ule znajdują się na nierównym terenie, gdzie nietrudno o zwichnięcie) z jak najwyższymi cholewkami chroniącymi przed użądleniem. 

Narzędzia do pracy przy pasiece

Przygotowanie pasieki wymaga nie tylko zakupu uli, ale również szeregu narzędzi i akcesoriów, które są niezbędne do codziennej pracy i zarządzania pasieką. Wśród tych narzędzi znajdują się zarówno podstawowe elementy wyposażenia ula, jak i specjalistyczne urządzenia do przetwarzania produktów pszczelich.

Podstawowe wyposażenie ula

• Ramki są podstawowym elementem, w której pszczoły budują plastry i gromadzą miód oraz pyłek.
• Węza pszczela to gotowy woskowy plaster, który umieszczany jest w ramkach, aby ułatwić pszczołom budowę woszczyny.
• Kraty ogrodowe służą do oddzielenia gniazda od miodni.
• Zatwory to elementy pozwalające na zmniejszenie kubatury gniazda, aby pszczołom było łatwiej je ogrzać.
• Podkarmiaczki są wykorzystywane do dokarmiania pszczół, szczególnie w okresach mniejszej dostępności do pokarmu.

Narzędzia do pracy przy pszczołach

• Dłuto pasieczne to wielofunkcyjne narzędzie, które służy m.in. do otwierania uli i oddzielania ramek.
• Zmiotka umożliwia delikatne usuwanie pszczół z ramek podczas inspekcji czy miodobrania.
• Skrobak pozwala na czyszczenie uli i ramek z nadmiaru propolisu czy wosku.
• Wtapiacz do węzy jest urządzeniem służącym do wtapiania węzy w drut w ramkach.
• Rojnica lub transportówka do ramek jest używana do przechwytywania rojów, lub bezpiecznego transportu ramek.

Sprzęt do miodobrania

• Miodarka to urządzenie do odwirowywania miodu z plastrów.
• Odstojnik i sita do miodu są niezbędne do klarowania miodu i usunięcia z niego wszelkich zanieczyszczeń.
• Wanienka do odsklepiania i widelce służą do usuwania woskowych wieczek z ramek przed umieszczeniem ich w miodarce.
• Topiarka do wosku jest urządzeniem używanym do topienia woskowych odpadów, które można przetworzyć na nowe plastry węzy czy np. świeczki.

Zakup odpowiednich narzędzi i akcesoriów jest kluczowy dla efektywnej i wydajnej pracy w pasiece. Inwestycja w wysokiej jakości sprzęt nie tylko ułatwi codzienne zadania, ale również przyczyni się do zachowania zdrowia i produktywności przez pszczoły. 

Pozyskanie pszczół do pasieki

Kupno rodzin pszczelich

Wybór odpowiedniego dostawcy pszczół jest jedną z najważniejszych decyzji, jakie pszczelarz musi podjąć na początku swojej przygody z pszczelarstwem. Zdrowe i łagodne rodziny pszczół są fundamentem przyszłego sukcesu w hodowli, dlatego kluczowe jest znalezienie zaufanego hodowcy, który oferuje takie rodziny. 

Rodziny i odkłady pszczele dostępne w sklepie internetowym swiat-pszczol.pl

Rozróżniamy dwie podstawowe w Polsce rasy pszczół: krainka oraz bucfast. Krainka zalecana jest dla właścicieli małych pasiek, bucfast dla pszczelarzy zarządzających większymi hodowlami. Przy czym czynnikiem, który powinien najbardziej interesować początkującego hodowcę, jest nie tyle rasa, ile zdrowie i stan rodziny. 

Dlatego rekomendowane jest wybieranie dużych i renomowanych pasiek, które cieszą się dobrą opinią w społeczności pszczelarskiej. Taki wybór zwiększa szanse na zakup zdrowych rodzin pszczelich, które będą dobrze prosperować w nowym środowisku.

Najlepszym sposobem na zakup pszczół jest odbiór osobisty, podczas którego pszczelarz ma możliwość zobaczenia rodzin przed zakupem i przekonania się o ich stanie. Takie podejście pozwala również na bezpośrednią rozmowę z hodowcą, który może udzielić cennych wskazówek dotyczących pierwszych dni po przywiezieniu pszczół do swojej pasieki. 

Hodowca może również pokazać, jak prawidłowo przekładać pszczoły do nowych uli lub transportówek, co jest szczególnie ważne dla początkujących pszczelarzy, którzy mogą nie mieć jeszcze wystarczającej wiedzy i doświadczenia w tej dziedzinie. 

Jak postępować z zakupiona rodziną pszczelą lub odkładem?

1. Przygotowanie sprzętu: aby bezpiecznie przenieść pszczoły do naszego ula, potrzebujesz podstawowych narzędzi takich jak ochronny strój pszczelarski, rękawice, dłuto pasieczne, zmiotka pszczela, uraz oczywiście przygotowanego wcześniej ula ustawionego w docelowym miejscu
2. Transportówkę z zakupionymi pszczołami stawiamy albo na przygotowanym uli, albo przed jego wylotkiem i otwieramy wylot transportówki. Rodziny i odkłady najczęściej przywozimy wieczorem i nie przekładamy ich już wtedy do nowego ula. Dajemy im czas na uspokojenie się i oblot zapoznawczy następnego dnia. 
3. Delikatne przekładanie do ula: używając dłuta i zmiotki, delikatnie przekładaj ramka po ramce z transportówki do ula, staraj się zachować kolejność i układ ramek, jaki otrzymałeś od sprzedającego. Pomoże to pszczołom w szybszej aklimatyzacji. 

Samego przekładania najlepiej dokonać następnego dnia po przywiezieniu w godzinach popołudniowych, pszczoły będą już wtedy spokojniejsze, zapoznane z terenem co pozwoli wszystkim trafić do odpowiedniego wylotka.

Po przełożeniu ramek musimy wysypać pszczoły z transportówki do nowego ula tak, abyśmy mieli pewność, że przełożyliśmy również matkę. Następnie odstawiamy transportówkę za siebie lub na bok ok. 2 metry tak, aby pszczoły zaczęły latać już do nowego ula. Dokładamy ramek z węzą, jeśli wymaga tego siła rodziny, ciasta lub podkarmiaczkę z syropem, jeśli uważamy, że mają mało pokarmu, dokładamy ew. zatwór i zamykamy ul. 

Łapanie dzikich rojów

Dziki rój, poszukujący nowego miejsca do zamieszkania, może stanowić pewną alternatywę dla zakupu rodzin czy odkładów. Jest to jednak obarczone sporym ryzykiem zawleczenia do swojej pasieki choroby, której jako początkujący nie będziemy w stanie poprawnie zdiagnozować, a które może się roznieść na inne pszczele rodziny i możemy stracić całą pasiekę już na początku przygody. 

Codzienna troska o pasiekę

Opieka nad rojem pszczelim to odpowiedzialne zadanie, które wymaga regularnej uwagi i odpowiednich działań. Dla początkujących pszczelarzy kluczowe jest zrozumienie podstawowych potrzeb pszczół, aby zapewnić im zdrowe i produktywne środowisko. 

Regularne sprawdzanie stanu uli

Regularne inspekcje uli są niezbędne do monitorowania stanu zdrowia i rozwoju kolonii pszczelich. Sprawdzaj ule co najmniej raz na dwa tygodnie w sezonie wiosenno-letnim, kiedy pszczoły są najbardziej aktywne. 

Podczas inspekcji zwracaj uwagę na:

• Dowody na obecność matki — składanie jaj, młody czerw, spokojne zachowanie pszczół. Pamiętaj, nie musisz widzieć matki za każdym razem. 
• Stan i układ czerwiu, ładny zwarty czerw w różnym wieku świadczy o zdrowiu i dobrym rozwoju rodziny i matki pszczelej.
• Zapełnienie ramek miodem i pyłkiem, które są wskaźnikami dobrostanu kolonii.
• Strukturę plastrów, czyli czy są one budowane równomiernie i czy nie ma uszkodzeń.
• Zachowanie pszczół, które może wskazywać na stres rodziny lub inne problemy.

Podawanie pokarmu pszczołom

W niektórych okresach, szczególnie wczesną wiosną lub późnym latem, gdy naturalne źródła pożywienia są ograniczone, pszczelarze powinni podawać pszczołom dodatkowe pożywienie. 

Przykładowe pożywienie dla pszczół: 

• Cukier lub syropy, które są łatwo przyswajalne przez pszczoły i mogą pomóc w utrzymaniu ich energii.
• Ciasto dla pszczół, które można zrobić samodzielnie, lub zaopatrzyć się w specjalnie przygotowane produkty w sklepie pszczelarskim.
• Miód — wykorzystywany jest jako pokarm dla pszczół, jednak nie jest to częsta praktyka. Wpływ na to ma cena, ale również krystalizacja, która utrudnia pszczołom pobór pokarmu — szczególnie zimą.

Pokarm podawany jest W podkarmiaczkach, które należy umieścić w taki sposób, aby były łatwo dostępne dla pszczół, ale też chroniły pokarm i ul od zalania czy szkodników. 

Kontrola pasożytów i chorób

Pasożyty, takie jak warroza, oraz inne choroby, mogą poważnie zagrozić zdrowiu kolonii pszczelich. 

Aby zapewnić zdrowie swojego roju:

• Regularnie kontroluj obecność pasożytów, szczególnie roztoczy, używając odpowiednich metod diagnostycznych, takich jak dostępne na rynku testy.
• Stosuj metody leczenia, które mogą obejmować zarówno naturalne sposoby, jak i zatwierdzone przez organy regulacyjne środki chemiczne i leki np. kwas mrówkowy czy apiwarol, do zwalczania popularnego pasożyta pszczół – warrozy.
• Monitoruj ule pod kątem oznak chorób i reaguj szybko na wszelkie symptomy.
• Dbaj o stały zapas pokarmu cukrowego i białkowego w ulu. 

Pamiętaj, że kluczowym aspektem opieki nad rojem jest zapewnienie stabilnego i zdrowego środowiska dla pszczół. Regularna obserwacja i odpowiednia interwencja mogą przyczynić się do długoterminowego sukcesu Twojej pasieki.

Przygotuj się do założenia pasieki ze „Światem Pszczół”.

Jeśli fascynuje Cię pszczelarstwo i zastanawiasz się nad tym, jak zacząć hodować pszczoły i czy zakładanie pasieki to zajęcie dla Ciebie to zacznij przygodę z profesjonalistami ze Świata Pszczół. 

Oferujemy pomoc w zakresie dofinansowań i dotacji na prowadzenie pasieki oraz szeroką gamę towarów potrzebnych do hodowli pszczół. Dla początkujących zawsze służymy potrzebną radą i wskazówkami o tym, jak założyć swój pierwszy ul czy jaki typ ula najlepiej sprawdzi się dla Ciebie. 

Nie zwlekaj i już dziś załóż pasiekę ze Światem Pszczół!